แนวทางการดูแลสิ่งแวดล้อมในห้องผ่าตัด

แนวทางการดูแลสิ่งแวดล้อมในห้องผ่าตัด (Environment)
เรณู อาจสาลี (2550) กล่าวไว้ว่าการจัดสิ่งแวดล้อมเพื่อให้เกิดความปลอดภัยในห้องผ่าตัดด้านโครงสร้างทางกายภาพ มีดังนี้คือ
1. ขนาดของห้องผ่าตัดแต่ละห้องควรมีการออกแบบให้มีความเหมาะสมกับการผ่าตัดของโรงพยาบาลแต่ละแห่งโดยทั่วไปแบ่งออกเป็น 3 ขนาด ดังนี้
1) ห้องผ่าตัดที่มีการผ่าตัดเล็ก ควรมีพื้นที่อย่างน้อย 20x20x10 ฟุต หรือ 400 ตารางฟุต(ประมาณ 37 ตารางเมตร)
2) ห้องผ่าตัดขนาดกลางควรมีพื้นที่อย่างน้อย 22x22x10 ฟุต หรือ 484 ตารางฟุต(ประมาณ 45 ตารางเมตร) การผ่าตัดที่ใช้เครื่องมือพิเศษที่มีเทคโนโลยีสูงเช่น เครื่องเลเซอร์ เครื่องวิดีทัศน์
3) ห้องผ่าตัดที่มีการผ่าตัดใหญ่ควรมีพื้นที่กว้างอย่างน้อย 20x30x10 ฟุต (ประมาณ 60 ตารางเมตร) เช่น ห้องผ่าตัดหัวใจ
2. พื้นห้องผ่าตัดควรทำด้วยวัสดุเรียบแข็ง ไม่มีรูพรุน กันไฟ กันน้ำรั่วซึม และกันการดูดซับของสี ไม่สะท้อนแสงรับน้ำหนักได้ดีสามารถทำความสะอาดได้ง่ายพื้นต้องไม่มีร่องหรือรอยต่อเพื่อความปลอดภัยของผู้ป่วยเมื่อเคลื่อนย้ายเข้าออกและป้องกันอุบัติเหตุกับเจ้าหน้าที่ขณะปฏิบัติงาน ประตูควรเป็นประตูเลื่อนเพราะการเปิดเข้าออกบ่อยๆจะทำให้เกิดการฟุ้งกระจายของอากาศควรมีช่องกระจกให้มองผ่านได้โดยไม่ต้องเปิดประตูเพื่อไม่ให้บุคคลที่ไม่เกี่ยวข้องผ่านเข้าออกโดยไม่จำเป็น
3. แสงสว่างในห้องต้องมีเพียงพอ นอกจากไฟเพดานแล้วต้องมีไฟผ่าตัดที่มีความเข้มข้นระหว่าง 2,500 - 12,500 แรงเทียน สามารถปรับความเข้มข้นของแสงได้ และเลื่อนไปมาได้ปรับโฟกัสได้ มีแกนไฟสำหรับสวมที่จับ (Light Handle) เพื่อให้ทีมผ่าตัดสามารถจัดไฟได้ตามต้องการ
4. อุณหภูมิของห้องควรปรับให้ได้ประมาณ 18–20 องศาเซลเซียสและความชื้นสัมพัทธ์ระหว่าง 50-60% เพื่อยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย ป้องกันการเกิดอุณหภูมิกายต่ำ
5. การแบ่งเขตในห้องผ่าตัด แบ่งดังนี้
1) เขตปลอดเชื้อ (Sterile Area) หมายถึงเฉพาะภายในห้องผ่าตัดทุกห้อง บุคลากรต้องเปลี่ยนรองเท้า เสื้อผ้า สวมหมวก ผูกผ้าปิดปาก และ จมูก ตลอดเวลา
2) เขตกึ่งปลอดเชื้อ(Semi –Sterile Area) หมายถึงทางเดินภายในตึกผ่าตัด ระหว่างห้องผ่าตัด ห้องล้างมือ ห้องพักฟื้น บุคลากรต้องเปลี่ยนรองเท้า เสื้อผ้า สวมหมวกก่อนผ่านเข้าไป
3) เขตไม่ปลอดเชื้อ (Non-Sterile Area) เป็นเขตรอยต่อระหว่างภายในกับภายนอกห้องผ่าตัดเป็นเขตที่บุคคลภายนอกที่ยังไม่ได้เปลี่ยนเสื้อผ้าเป็นชุดห้องผ่าตัดสามารถเจอกับบุคคลากรภายในห้องผ่าตัดได้
6. อ่างล้างมือ เป็นห้องที่ติดอยู่กับห้องผ่าตัดมีอ่างล้างมืออย่างน้อย 2 อ่าง : 1 ห้องผ่าตัด อ่างควรมีความลึกพอสมควร ก๊อกน้ำไม่สูงเกินไปมีที่ปิดเปิดน้ำด้วยข้อศอกหรือเข่าที่ใช้ในการล้างมือ
7. บริเวณชะล้างในตึกผ่าตัดและห้องจัดเตรียมห่อเครื่องมือ เครื่องใช้ ควรแยกออกจากเขตปลอดเชื้อและ เครื่องมือ เครื่องใช้ ภายหลังผ่าตัด เมื่อล้างทำความสะอาดแล้วไม่ควรนำกลับมาที่เขตปลอดเชื้อ
8. การทำความสะอาดห้องผ่าตัด
1) ทำความสะอาดก่อนเริ่มผ่าตัดตอนเช้าทุกวันด้วยน้ำสะอาดและผงซักฟอก ไม่ควรใช้ไม้กวาด เพราะทำให้ฝุ่นละออง ฟุ้งกระจาย
2) การทำความสะอาดขณะผ่าตัด ถ้ามีสิ่งสกปรก สารคัดหลั่ง เลือดที่เกิดการปนเปื้อน หลังการทำผ่าตัดควรใช้น้ำยาฆ่าเชื้อราดทิ้งไว้ 15-30นาที ก่อนเช็ดทำความสะอาด
3) การทำความสะอาดภายหลังการเสร็จผ่าตัดแต่ละราย ทำความสะอาดพื้นห้องและอุปกรณ์ที่ปนเปื้อนปนเปื้อนก่อนเริ่มการผ่าตัดรายต่อไป
4) การทำความสะอาดหลังผ่าตัดในแต่ละวัน ทำความสะอาด พื้นห้องในห้องผ่าตัด ห้องล้างมือ บริเวณกึ่งปลอดเชื้อ
9. การทำความสะอาดกรณีหลังผ่าตัดที่มีการติดเชื้อ (Septic Case)
1) เครื่องมืออุปกรณ์แช่ในน้ำยาฆ่าเชื้อ 30 นาทีก่อนนำไปล้างทำความสะอาด
2) บุคลากรเปลี่ยนเสื้อผ้า รองเท้า หมวก ผ้าปิดปาก ปิดจมูก
3) ขยะ แยกใส่ถุงแดง เขียนป้ายขยะติดเชื้อให้ชัดเจน
4) พื้นห้องควรเทน้ำยาฆ่าเชื้อ ราดไว้ 30 นาที ก่อนเช็ดทำความสะอาด

อะเคื้อ อุณหเลขกะ (2549) กล่าวถึงการควบคุมสิ่งแวดล้อมในห้องผ่าตัดเพื่อความปลอดภัยดังนี้
1. ควรจำกัดจำนวนบุคลากรใน ห้องผ่าตัดและให้มีการเคลื่อนไหวน้อยที่สุดเท่าที่จำเป็นเพื่อป้องกันในการแพร่กระจายเชื้อในอากาศ และควรปิดประตูห้องผ่าตัดไว้เสมอ
2. อุปกรณ์และเครื่องใช้ที่จำเป็นควรนำเข้ามาในห้องผ่าตัดให้เรียบร้อยก่อนเริ่มการผ่าตัดเพื่อลดการเข้าออกห้องผ่าตัด
3. การถ่ายเทอากาศไปในแนวทางเดียวจากผนังด้านหนึ่งไปอีกด้านหนึ่งในแนวนอนหรือจากเพดานลงมาในแนวตั้งเช่นระบบ Laminar Air Flow จะมีส่วนประกอบเป็น HEPA Filters ซึ่งสามารถขจัดเชื้อแบคทีเรียทุกชนิด เชื้อรา และแม้แต่เชื้อไวรัส อนุภาคที่มีขนาดตั้งแต่0.3µmได้ถึงร้อยละ 99.97 แรงดันอากาศควรสูงกว่าบริเวณข้างเคียง (Positive Pressure) เพื่อป้องกันไม่ให้อากาศจากภายนอกซึ่งมีเชื้อจุลชีพปนเปื้อนอยู่เข้าสู่ห้องผ่าตัด ควรมีการหมุนเวียนอากาศ 15รอบต่อชั่วโมง
4. อุณหภูมิให้ภายในห้องผ่าตัดอยู่ระหว่างอุณหภูมิ 18-24 องศาเซลเซียส
5. ความชื้นสัมพัทธ์ 30-60%
AORN (2008) ได้กล่าวถึงข้อปฏิบัติที่สนับสนุนการดูแลสิ่งแวดล้อมเพื่อให้เกิด ความปลอดภัยในห้องผ่าตัด ไว้ว่า
1. ความปลอดภัยเป็นความเสี่ยงที่สัมพันธ์กับการจัดสิ่งแวดล้อมในห้องผ่าตัดโดยจะต้องมีความปลอดภัยในด้านต่อไปนี้
1) ปลอดภัยต่อผู้ป่วย
2) ปลอดภัยต่อแพทย์และผู้ร่วมทีมผ่าตัด
3) ปลอดภัยต่อบุคคลภายนอก
4) ป้องกันการให้ยา
5) มีระบบป้องกันในการให้ข้อมูลกับผู้ป่วย
2. การจัดสิ่งแวดล้อมทางกายภาพ การจัดเครื่องมืออุปกรณ์ต่างๆในที่ทำงานให้เป็นระเบียบเรียบร้อย ทำให้เกิดความปลอดภัยต่อผู้ป่วยและบุคลากรที่ปฏิบัติงาน
3. ความปลอดภัยในการใช้จี้ไฟฟ้า ควรจัดให้มีแนวทางการปฏิบัติที่ชัดเจนตรวจสอบสภาพก่อนใช้งานทุกครั้ง เพื่อให้ผู้ป่วยได้รับความปลอดภัยไม่เกิดภาวะ Burn กับอวัยวะต่างๆและไม่เกิด Electric Shock
4. ควบคุมระบบ Heating, Ventilation and Air Condition ในห้องผ่าตัดให้ได้มาตรฐานเพื่อป้องกันการปนเปื้อนและลดอัตราการติดเชื้อของแผลผ่าตัด คือ
1) ควบคุมอุณหภูมิ ให้อยู่ระหว่าง 68-73 องศา ฟาเรนไฮต์ หรือ 20-30 องศาเซลเซียส
2) ควบคุมความชื้นให้ได้ 30-60 เปอร์เซ็นต์
3) ควบคุม Air flow ให้เป็น Positive Pressure
5. จัดให้มีสัญญาณฉุกเฉิน เตือนภัยในหน่วยงานเมื่อเกิดภาวะฉุกเฉิน ควรดูแลระหว่างช่างของโรงพยาบาล และไม่ควรอยู่ใกล้กับอุปกรณ์ต่อไปนี้ เช่นจี้ไฟฟ้า เครื่องวัดคลื่นไฟฟ้าหัวใจ ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ อุปกรณ์ในการดมยาสลบ และเครื่องมือในการช่วยฟื้นคืนชีพ และควรมีการตรวจเช็คอุปกรณ์ก่อนและหลังใช้งานทุกครั้ง เพื่อให้เกิดความปลอดภัย
6. การจัดเก็บอุปกรณ์และเครื่องมือทางการแพทย์โดยเฉพาะลวด สายไฟฟ้า สายเคเบิล ควรเก็บโดยไม่ทำให้เกิดอันตรายและการบาดเจ็บต่อผู้ป่วย แพทย์ และทีมผ่าตัด
7. การจัดสิ่งแวดล้อมให้ปลอดภัยจากอัคคีภัย ทั้งกับผู้ป่วยและ สถานที่ทำงานโดยจัดทำแผนผังการจัดการ แยกกลุ่มและแยกประเภทให้ชัดเจน
8. การจัดสิ่งแวดล้อมให้ปลอดภัยจากการใช้แก๊สในการผ่าตัด ควรจัดเตรียมให้พรอ้มใช้ จัดเก็บและควบคุมสถานที่เก็บอย่างเหมาะสม
9. การจัดสิ่งแวดล้อมให้ปลอดภัยจากการใช้แก๊สดมยาสลบควรมีการบริหารจัดการการควบคุมปริมาณแก๊สในองค์กรให้ได้รับแก๊สจากการทำงานน้อยที่สุดโดย The NIOSH ได้กำหนดมาตรฐานว่าไนตรัสออกไซด์ ควรได้รับไม่เกิน 25 ppm.ใน 8 ชั่วโมงและไม่เกิน 2 ppm. ใน 1 ชั่วโมง และทั้งระบบได้ประมาณ 1000 ppm. และควรล้างแอร์ ทุก 6 เดือนมี Air Filter และมีโปรแกรมการติดตามวัด ไนตรัสออกไซด์ อย่างต่อเนื่อง
10. การจัดสิ่งแวดล้อมให้ปลอดภัยจากควันจากการผ่าตัด ซึ่งเกิดจากการใช้จี้ไฟฟ้าและเลเซอร์ ควันจาการผ่าตัดมีผลต่อระบบทางเดินหายใจส่วนบนทำให้ระคายเคืองมีผลต่อสุขภาพระยะยาวและอาจทำให้เป็นมะเร็ง ดังนั้นจึงควรมีระบบป้องกันโดยใช้เครื่องดูดควัน หรือใช้ suction และมีตัวกรองอากาศในห้องผ่าตัด
11. การจัดสิ่งแวดล้อมให้ปลอดภัยจากการใช้สารเคมี รวมทั้ง methyl methacrylate ,bone cement ซึ่งมีผลต่อระบบทางเดินหายใจส่วนบน ตาและ ระคายเคืองผิวหนังซึ่งmethyl methacrylate มีส่วนปะกอบของคาร์บอนมอนนอกไซด์ ไฮโดรเจนและมีเทน ซึ่งจะทำให้ผู้ที่ขาดประสบการณ์มีอาการเวียนศีรษะ คลื่นไส้อาเจียน หายใจลำบาก จึงควรมีการป้องกันให้ออกจากสิ่งแวดล้อม มีเครื่องดูดอากาศแลระบายอากาศที่ดี

AORN Recommended Practice for Environment Cleaning in Perioperative Setting (2008) กล่าวไว้ว่าการจัดสิ่งแวดล้อมทางด้านการทำความสะอาดเป็นสิ่งสำคัญในห้องผ่าตัดที่จะต้องมีแนวการปฏิบัติอย่างชัดเจนสรุป ได้ดังนี้
1. การจัดสิ่งแวดล้อมเพื่อให้เกิดความปลอดภัยกับผู้ป่วยด้านการทำความสะอาด เพื่อเป็นการลดจำนวนเชื้อโรค และป้องกันการติดเชื้อที่แผลผ่าตัด ซึ่งต้องครอบคลุมถึง การทำความสะอาดห้อง เครื่องมืออุปกรณ์ ตลอดจนส่วนที่เชื่อมต่อกับสิ่งแวดล้อมภายนอก และควรมีการกำหนดทั้งต่อวัน ต่อสัปดาห์ และต่อเดือนให้เป็นมาตรฐาน
1) การทำความสะอาดห้อง อุปกรณ์ภายในห้องผ่าตัด เตียงผ่าตัด ต้องเช็ดทำความสะอาดก่อนเริ่มการผ่าตัดรายแรกของแต่ละวัน โดยใช้ผงซักฟอกหรือน้ำยาทำลายเชื้อ
2) หลังจากเสร็จผ่าตัดแต่ละรายเพื่อลดการแพร่กระจายเชื้อจากคราบเลือดสารคัดหลั่ง ควรเช็ดด้วยน้ำยาทำลายเชื้อและตามด้วยน้ำ ไม่ควรนำสารเคมีหรือน้ำยาทำลายเชื้อที่มีประสิทธิภาพสูงมาใช้ในการทำความสะอาดและทำลายเชื้อในส่วนที่เป็นพื้นผิวหรือเครื่องมือรอบๆห้อง แอลกอฮอล์ไม่ควรนำมาใช้ในการทำความสะอาดพื้นผิว เนื่องจากไม่สามารถขจัดคราบสกปรกที่เลอะเทอะออกได้และมีคุณสมบัติติดไฟต้องใช้อย่างระมัดระวัง
3) การทำความสะอาดพื้นที่หลังเสร็จการผ่าตัดในแต่ละวันจะทำเมื่อเสร็จสิ้นการผ่าตัดรายสุดท้ายของวันนั้น
4) ทุกๆ 24 ชั่วโมงหรือในช่วงเวลาระหว่างการทำงานของสัปดาห์ ควรมีระเบียบการล้างขัดห้องให้สะอาดอีกครั้ง โดยต้องเอาอุปกรณ์รอบๆห้องออกก่อน
5) พื้นที่อื่นๆ เช่นทางเดินรอบนอก ระหว่างห้องต่างๆ อ่างล้างมือ ห้องเก็บเครื่องมือปราศจากเชื้อควรมีการกำหนดวิธีปฏิบัติที่ชัดเจน
2. มีข้อปฏิบัติของบุคคลากรเมื่อมีการผ่าตัดผู้ป่วยติดเชื้อเพื่อลดการแพร่กระจายเชื้อและเกิดความปลอดภัยจากการประกอบอาชีพ ป้องกันการได้รับเชื้อจากการทำงาน เช่น Hepatitis B, Hepatitis C, AIDS
1) ป้องกันการสัมผัสเลือด สารคัดหลั่งและเครื่องมือที่มีการปนเปื้อนเชื้อโรคโดยไม่สัมผัสกับเครื่องมือโดยตรง ถุงมือที่สัมผัสกับเชื้อโรค สารคัดหลั่งต้องไม่ไปสัมผัสกับพื้นผิวรอบนอก สวมผ้าปิดปากและแว่นตาขณะปฏิบัติงาน
2) เครื่องมืออุปกรณ์ที่มีการปนเปื้อนเลือดสารคัดหลั่งและเชื้อโรคหลังผ่าตัดต้องทำความสะอาดด้วยผงซักฟอกหรือน้ำยาทำลายเชื้อและทำความสะอาดพื้นที่ในห้องผ่าตัดทันที
3) ของมีคม เช่น มีดเข็มหรือวัสดุที่ใช้แล้วทิ้งกำจัดโดยใส่ภาชนะปิดและทนต่อการทะลุ
จากผลการศึกษาการปฏิบัติที่เป็นเลิศทางการดูแลสิ่งแวดล้อมเพื่อให้เกิดความปลอดภัย สรุปเป็นวิธีปฏิบัติที่เป็นเลิศของห้องผ่าตัด ดังนี้
1. ด้านโครงสร้างทางกายภาพ ดังนี้ (เรณู อาจสาลี, 2550)
1. ขนาดของห้องผ่าตัดแต่ละห้องควรมีการออกแบบให้มีความเหมาะสมกับการผ่าตัดของโรงพยาบาลแต่ละแห่งโดยทั่วไปแบ่งออกเป็น 3 ขนาด ดังนี้
(1) ห้องผ่าตัดที่มีการผ่าตัดเล็ก ควรมีพื้นที่อย่างน้อย 20x20x10 ฟุต หรือ 400 ตารางฟุต (ประมาณ 37 ตารางเมตร) เพราะใช้ในการผ่าตัดเล็กที่ไม่จำเป็นต้องใช้เครื่องมือจำนวนมาก
(2) ห้องผ่าตัดขนาดกลางควรมีพื้นที่อย่างน้อย 22x22x10 ฟุตหรือ 484 ตารางฟุต (ประมาณ 45 ตารางเมตร) การผ่าตัดที่ใช้เครื่องมือพิเศษที่มีเทคโนโลยีสูงเช่น เครื่องเลเซอร์ เครื่องวิดีทัศน์ เพื่อความสะดวกในการเคลื่อนย้ายเครื่องมืออุปกรณ์ขณะใช้งานในห้อง
(3) ห้องผ่าตัดที่มีการผ่าตัดใหญ่ควรมีพื้นที่กว้างอย่างน้อย 20x30x10 ฟุต(ประมาณ 60 ตารางเมตร) เช่น ห้องผ่าตัดหัวใจ ซึ่งต้องมีเครื่องมือสำหรับเฝ้าระวังผู้ป่วยและเครื่องมือพิเศษจำนวนมาก
2. พื้นห้องผ่าตัดควรทำด้วยวัสดุเรียบแข็ง ไม่มีรูพรุน กันไฟ กันน้ำรั่วซึม และกันการดูดซับของสี ไม่สะท้อนแสงรับน้ำหนักได้ดีสามารถทำความสะอาดได้ง่ายพื้นต้องไม่มีร่องหรือรอยต่อเพื่อความปลอดภัยของผู้ป่วยเมื่อเคลื่อนย้ายเข้าออกและป้องกันอุบัติเหตุกับเจ้าหน้าที่ขณะปฏิบัติงาน ประตูควรเป็นประตูเลื่อนเพราะการเปิดเข้าออกบ่อยๆจะทำให้เกิดการฟุ้งกระจายของอากาศควรมีช่องกระจกให้มองผ่านได้โดยไม่ต้องเปิดประตูเพื่อไม่ให้บุคคลที่ไม่เกี่ยวข้องผ่านเข้าออกโดยไม่จำเป็น
3. แสงสว่างในห้องต้องมีเพียงพอ นอกจากไฟเพดานแล้วต้องมีไฟผ่าตัดที่มีความเข้มข้นระหว่าง 2,500-12,500 แรงเทียนสามารถปรับความเข้มข้นของแสงได้ และเลื่อนไปมาได้ทุกทิศทางปรับโฟกัสได้มีแกนไฟสำหรับสวมที่จับ (Light Handle) เพื่อให้ทีมผ่าตัดสามารถจัดไฟได้ตามต้องการ
4. อุณหภูมิของห้องควรปรับให้ได้ประมาณ 18-24 องศาเซลเซียสและความชื้นสัมพัทธ์ระหว่าง 30-60% เพื่อยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย ป้องกันการเกิดอุณหภูมิกายต่ำ (อะเคื้อ อุณหเลขกะ, 2549, เรณู อาจสาลี, 2550, AORN, 2008 )
5. ระบบการถ่ายเทอากาศเป็น Positive Pressure เพื่อป้องกันอากาศภายนอกเข้าไปในห้องผ่าตัด มีระบบ Laminar Air Flow เป็น HEPA Filters สำหรับกรองอากาศและเชื้อแบคทีเรีย (อะเคื้อ อุณหเลขกะ, 2549)
6. การแบ่งเขตในห้องผ่าตัด เพื่อให้เกิดความสะอาดและสะดวกในการปฏิบัติงานและบุคคลากรสามารถปฏิบัติตัวได้ถูกต้องในเขตต่างๆแบ่งดังนี้ (เรณู อาจสาลี, 2550)
(1) เขตปลอดเชื้อ (Sterile Area) หมายถึงเฉพาะภายในห้องผ่าตัดทุกห้องบุคลากรต้องเปลี่ยนรองเท้า เสื้อผ้า สวมหมวก ผูกผ้าปิดปาก และ จมูก
(2) เขตกึ่งปลอดเชื้อ (Semi–Sterile Area) หมายถึงทางเดินภายในตึกผ่าตัด ระหว่างห้องผ่าตัด ห้องล้างมือ ห้องพักฟื้น บุคลากรต้องเปลี่ยนรองเท้า เสื้อผ้า สวมหมวกก่อนผ่านเข้าไป
(3) เขตไม่ปลอดเชื้อ (Non-Sterile Area) เป็นเขตรอยต่อระหว่างภายในกับภายนอกห้องผ่าตัดเป็นเขตที่บุคคลภายนอกที่ยังไม่ได้เปลี่ยนเสื้อผ้าเป็นชุดห้องผ่าตัดสามารถเจอกับบุคคลากรภายในห้องผ่าตัดได้
7. อ่างล้างมือ เป็นห้องที่ติดอยู่กับห้องผ่าตัดมีอ่างล้างมืออย่างน้อย 2 อ่างต่อ 1 ห้องผ่าตัดเพื่อความสะดวก อ่างควรมีความลึกพอสมควร ก๊อกน้ำไม่สูงเกินไปมีที่ปิดเปิดน้ำด้วยข้อศอกหรือเข่าที่ใช้ในการล้างมือเพื่อป้องกันการปนเปื้อนหลังจากล้างมือแล้ว
8. บริเวณชะล้างในตึกผ่าตัดและห้องจัดเตรียมห่อเครื่องมือ เครื่องใช้ ควรแยกออกจากเขตปลอดเชื้อและ เครื่องมือ เครื่องใช้ ภายหลังผ่าตัด เมื่อล้างทำความสะอาดแล้วไม่ควรนำกลับมาที่เขตปลอดเชื้อเพื่อป้องกันการปนเปื้อน
9. การทำความสะอาดห้องผ่าตัด
(1) ทำความสะอาดก่อนเริ่มผ่าตัดตอนเช้าทุกวันด้วยน้ำสะอาดและผงซักฟอก หรือน้ำยาทำลายเชื้อ ไม่ควรใช้ไม้กวาด เพราะทำให้ฝุ่นละออง ฟุ้งกระจาย (เรณู อาจสาลี, 2550, AORN, 2008)
(2) การทำความสะอาดภายหลังการเสร็จผ่าตัดแต่ละราย ทำความสะอาดพื้นห้องและอุปกรณ์ที่ปนเปื้อนก่อนเริ่มการผ่าตัดรายต่อไป ไม่จำเป็นต้องใช้สารเคมีหรือน้ำยาฆ่าเชื้อที่มีประสิทธิภาพสูงมาใช้ในการทำลายเชื้อแอลกอฮอล์ไม่ควรใช้ในการทำความสะอาดพื้นผิวเนื่องจากไม่สามารถขจัดพื้นที่สกปรกและเลอะเทอะออกได้และมีคุณสมบัติติดไฟต้องใช้อย่างระมัดระวัง (AORN, 2008) การทำความสะอาดหลังผ่าตัดในแต่ละวัน จะทำเมื่อเสร็จสิ้นการผ่าตัดรายสุดท้ายของวันนั้นเพื่อลดจำนวนเชื้อโรคในอากาศและอุปกรณ์ในการผ่าตัด (AORN, 2008, เรณู อาจสาลี, 2550)
(3) ทุกๆ 24 ชั่วโมงหรือในช่วงเวลาระหว่างการทำงานของสัปดาห์ควรมีระเบียบกำหนดให้มีการล้างขัดห้องให้สะอาดอีกครั้ง โดยเคลื่อนย้ายอุปกรณ์ต่างๆออกนอกห้องเพื่อทำความสะอาดได้อย่างทั่วถึง (AORN, 2008)
(4) พื้นที่อื่นๆเช่นทางเดินรอบนอก ระหว่างห้องต่างๆ อ่างล้างมือ ห้องเก็บเครื่องมือปราศจากเชื้อควรมีการกำหนดวิธีทำความสะอาดให้ชัดเจนเพื่อให้ทุกพื้นที่ในห้องผ่าตัดได้รับการทำความสะอาดอย่างทั่วถึง (AORN, 2008)
10. การทำความสะอาดกรณีหลังผ่าตัดที่มีการติดเชื้อ (septic case) เพื่อลดการแพร่กระจายเชื้อสู่ผู้ป่วยอื่นและบุคลากรที่เกี่ยวข้อง
(1) เครื่องมืออุปกรณ์ที่มีการปนเปื้อนเลือด สารคัดหลั่งและเชื้อโรคหลังผ่าตัดต้องมีการทำความสะอาดด้วยผงซักฟอกหรือน้ำยาทำลายเชื้อ ของมีคมเช่นเข็ม มีดหรือวัสดุที่ใช้แล้วทิ้ง กำจัดโดยใส่ภาชนะปิดและทนต่อการแทงทะลุ (AORN, 2008)
(2) บุคลากรควรมีการป้องกันการสัมผัสเลือด สารคัดหลั่งและเครื่องมือที่มีการปนเปื้อนเชื้อโรคโดยไม่สัมผัสกับเครื่องมือโดยตรงบุคคลากรต้อง เปลี่ยนเสื้อผ้า รองเท้า หมวก ผ้าปิดปากหลังเสร็จสิ้นการผ่าตัดทุกราย (AORN, 2008, เรณู อาจสาลี, 2550)
(3) ขยะ แยกใส่ถุงแดง เขียนป้ายขยะติดเชื้อให้ชัดเจน (เรณู อาจสาลี, 2550)
(4) พื้นห้องควรทำความสะอาดทันทีหลังเสร็จผ่าตัดด้วยผงซักฟอกหรือน้ำยาฆ่า(AORN, 2008) หรือเทน้ำยาฆ่าเชื้อราดไว้ 30 นาที ก่อนเช็ดทำความสะอาด (เรณู อาจสาลี, 2550)
2. ด้านความปลอดภัยต่อผู้ป่วยและบุคลากร(AORN, 2008)
1) ความปลอดภัยในการใช้เครื่องจี้ไฟฟ้า และเครื่องมือทางการแพทย์ ควรจัดให้มีแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจน ตรวจสอบสภาพการใช้งานทุกครั้งและได้รับการตรวจสอบจากบริษัททุกปี
2) จัดให้มีสัญญาณเตือนภัยฉุกเฉินในหน่วยงานเมื่อเกิดภาวะฉุกเฉินและได้รับการดูแลจากช่างของโรงพยาบาล มีการตรวจเช็คอุปกรณ์ และตรวจสอบการใช้งานทุกวัน
3) มีระบบการป้องอัคคีภัยมีแผนการบริหารจัดการเมื่อเกิดอัคคีภัยอย่างชัดเจนตลอดจนให้ความรู้บุคลากรและซ้อมแผนป้องกันอัคคีภัยอย่างต่อเนื่องมี ป้ายบอกทางหนีไฟ และตรวจสอบอุปกรณ์ให้พร้อมใช้งานตลอดเวลา
4) มีระบบการติดตามวัดปริมาณการใช้ก๊าซในการผ่าตัด และ ดมยาสลบ อย่างต่อเนื่องโดยมาตรฐานการได้รับก๊าซไนตรัสไม่ควรเกิน 25 ppmใน 8 ชั่วโมงและไม่เกิน 2 ppmใน 1ชั่วโมง และทั้งระบบไม่ควรเกิน 1000 ppm มีการ ล้างแอร์อย่างน้อยทุก 6 เดือน และมี HEPA filter สำหรับกรองอากาศและเชื้อแบคทีเรีย